Opinie: Cijferkennis net zo belangrijk als werkwoordspelling voor journalisten

De opinie verscheen ook bij Bron, de nieuwssite van Fontys.

De meeste studenten journalistiek zullen niet voor de studie hebben gekozen omdat het zulke wiskundefanaten zijn. En dat is te merken. De afgelopen jaren is er steeds meer kritiek gekomen op de gebrekkige cijferkennis van journalisten. Maar journalisten hoeven toch niet te rekenen? Taal is toch zeg maar echt hun ding? Klopt, maar een journalist die niets van cijfers interpreteren weet is makkelijk te misleiden, zegt bijvoorbeeld NOS-datajournalist Winny de Jong. Daarom zouden studenten journalistiek een vak als statistiek moeten krijgen in hun opleiding, zodat ze goed voorbereid beginnen aan hun carrière.

Door Cyrine Beune

Ik herinner me nog de frustratie bij wiskunde. Ik kon het gewoon niet! De blijdschap was dan ook groot toen ik begon aan mijn studie journalistiek en geen wiskunde meer kreeg. Cijfers? Dat laat ik wel aan anderen over. Maar tijdens mijn stage bij VPRO Argos in het tweede jaar van mijn studie veranderde een interview met NOS-datajournalist Winny de Jong mijn blik op cijfers. Zij ontwikkelde samen met haar collega Lars Boogaard de site www.alshetongeveermaarklopt.nl. Deze site leert journalisten in dertig minuten kennis te maken met de basis van rekenen. In de inleiding schrijven ze: “In essentie draait journalistiek om verificatie – dat geldt voor alle bronnen, dus ook voor cijfers en tabellen.”

Over ‘cijferangst’ heen komen

Op mijn studie journalistiek aan Fontys hogeschool voor de journalistiek (fhj) krijgen we drie moeilijke toetsen Nederlands en één redelijk eenvoudige toets economie. Volgens fhj directeur Marjo Spee is statistiek niet één van de competenties waaraan studenten journalistiek hoeven te voldoen. Maar wat haar betreft valt statistiek onder de competentie ‘research’. “In de journalistiek doet men vaak kwalitatief onderzoek en in mindere mate kwantitatief onderzoek. Statistiek behoort tot die laatste categorie.” Docent economie Hanno Bakkeren op de fhj is het oneens met Spee. Volgens hem is economie niet voldoende: “Het overstijgt een vak als economie, het is dus niet voldoende voor studenten. De competenties bestaan alleen op de fhj, in de echte wereld heb je statistiek nodig om journalist te kunnen zijn. Alfa mensen denken cijfers niet nodig te hebben.”

Spee ziet in dat het analyseren van data een steeds belangrijker onderdeel wordt van het vak. Toch vindt ze het niet nodig om al vanaf het eerste jaar statistiek aan te bieden. “Voor eerstejaars is dat nog wat vroeg. Zij beginnen met economie en voor hen is dat volgens mij voldoende.” Naast economie kunnen studenten in het derde jaar kiezen voor datajournalistiek. Iemand die lijdt aan ‘cijferangst’ zal niet gauw kiezen voor zo’n vak. Bakkeren: “Als we studenten iets leren over cijfers, moeten we ze eerst over de drempel heen krijgen. Dat probeer ik bij het ‘enge’ vak economie door sprekende voorbeelden uit de journalistieke praktijk te halen waar het fout gaat. Ze zien dan zelf in dat kennis van cijfers noodzakelijk is voor goede journalistieke producties.”

Weinig ruimte

Het blijkt lastig om ruimte te vinden in het drukke programma van de studie voor statistiek. Journalistiek bestaat uit veel verschillende disciplines en elke docent ziet de waarde van een andere discipline in. Maar zoals De Jong en Boogaard op hun site al schrijven: kennis van cijfers en data kunnen analyseren is onderdeel van feiten checken. Waarom is dat dan niet net zo belangrijk als woorden checken? Iemand die zich richt op het bijbrengen van kennis op het gebied van factchecken, is fhj docent Monique Hamers. Zij is initiatiefnemer van Factory, een website waarop studenten van de fhj feiten en claims checken. De uitgelezen plek om aandacht te vragen voor statistiek, zo dacht ik. Daarom mailde ik haar.

Hamers reageerde enthousiast op mijn voorstel om meer te richten op statistiek bij Factory. Hamers: “Het was precies de bedoeling om vanuit Factory relevante lessen te organiseren om het factchecken te ondersteunen. Statistiek stond boven aan onze lijst.” Hamers ziet dat bij het implementeren van nieuwe ideeën vaak wordt gedacht vanuit ‘vakken’ en ‘waar het in de studie past’. “Factory is ontstaan vanuit een ‘jaar overstijgende’ ‘opleidingsbrede’ omgeving juist omdat factchecken en verifiëren de kern van het journalistieke vak is, moet het overal terugkomen.”

Wat je zelf kan doen

Sinds het interview met Winny de Jong ben ik begonnen met lezen over datajournalistiek, heb ik haar cijfersite gelezen en volg ik een gratis online curus. Daarnaast praat ik met datajournalisten over hoe ik meer cijferkennis kan vergaren. De boeken Feitenkennis en Bad Science kan ik ook aanraden als je meer over het belang van cijfers wil weten. En doe je zelf journalistiek? Maak dan kenbaar dat je cijferwijzer wilt worden!